Унтаж байх үед шүд эвтэх эмгэг (Бруксизм): Шинж тэмдэг, Шалтгаан, Оношилгоо болон Эмчилгээний Аргууд

 

Унтаж байх үед шүд эвтэх эмгэг (Бруксизм): Шинж тэмдэг, Шалтгаан, Оношилгоо болон Эмчилгээний Аргууд

Унтаж байх үед шүд эвтэх эмгэг

Мета гарчиг:
Унтах үед шүд эвтэх эмгэг (бруксизм): Шинж тэмдэг, үүсэх шалтгаан, оношилгоо ба эмчилгээний зөвлөгөө

Мета тайлбар:
Энэхүү нийтлэл нь шүд эвтэх (бруксизм) эмгээг ойлгож, үүсэх шалтгаан, шинж тэмдэг, оношилгоо болон гэрийн болон эмнэлгийн эмчилгээний арга замуудыг дэлгэрэнгүй авч үздэг. Монголын орчинд энэ асуудал нь сэтгэлзүй, амьдралын хэв маяг, стресс зэрэг олон хүчин зүйлтэй холбоотой тул тогтмол анхаарал тавихыг зөвлөж байна.

1. Оршил

Өглөө сэрэхэд хүзүү, нүдний хүрээ болон нүүрний булчинд зогсолт, толгой өвдөлт мэдэрдэг бол эсвэл ямар ч шалтгаангүйгээр шүдний хувьд өвдөж, “өгөө нь шүдний асуудал уу, эсвэл илүү ноцтой эмгэг үү?” гэж боддог бол шүд эвтэх эмгэг (бруксизм) үүссэн байж болно. Энэхүү эмгэг нь бидний сэтгэлзүй болон амьдралын хэв маягийн олон хүчин зүйлсээс үүдэлтэй бөгөөд түргэн эмчилгээг шаарддаг.

Шүд эвтэх эмгэг

2. Шүд эвтэх эмгэг гэж юу вэ?

Шүд эвтэх эмгэг (Бруксизм) гэдэг нь:

  • Өдөр дундын (аваг дахь) бруксизм:
    Сэрэмж, төвлөрөл эсвэл сэтгэлзүйн дарамтаас шүд, хүзүү, эсвэл нүүрний булчинд хүч хэрэглэн шүд эвтэх үйлдэл.
  • Шөнийн (унтах үед) бруксизм:
    Унтсан үед санамсаргүйгээр шүд эвтэж, өглөө сэрэхэд хүзүү, шүдний эсүүдэд золиос үүсгэж, тархины өвчин, толгой өвдөх мэт шинж тэмдэг илрэх.

Энэ нь зөвхөн “өндөр үеийн дадал” биш бөгөөд удаан хугацаанд үргэлжилбэл шүдний алдагдал, хүзүүний муруй байдал, толгой өвчин болон амны болон бие махбодийн бусад эмгэгүүдийг авчирч болзошгүй.

3. Шүд эвтэхэд хүргэдэг шалтгаанууд

(1) Сэтгэлзүйн стресс, санаа зовлон:
Өндөр стресс, уур хилэн, түгшүүр зэрэг нь хүзүүний булчинд үргэлжилсэн дарамт үүсгэж, шүд эвтэх үйлдлийг түргэсгэж болно. Монголын орчинд, тэр дундаа Улаанбаатарын хэт сэргээмжтэй амьдралын хэв маяг нь энэ асуудлыг улам нэмэгдүүлж болзошгүй.

(2) Амьдралын хэв маяг ба зуршил:

  • Хэт их тамхи, архи, эсвэл их хэмжээний кофеин нь мэдрэлийн үйл ажиллагааг хүчтэй болгож, шүд эвтэхэд нөлөөлдөг.
  • Унтах хугацаа, сайн унтах хэв маяг дутагдалтай үед амьсгалын болон булчинд зогсолт үүсэх нь шүд эвтэх үйлдлийг дэмждэг.

(3) Эмийн нөлөө болон бусад эмгэгүүд:

  • Зарим антидепрессантууд (SSRI) болон бусад эмийн хариуд шүд эвтэх үйлдэл гарч болно.
  • Сунгах нойргүй эсвэл нойрны эмгэгтэй хамтарч шүд эвтэх эмгэг илүү түгээмэл болдог.

(4) Шүдний хамрахгүй байдал (окклюзийн асуудал):
Чийгц дутмаг, шүдний хамрах алдагдал нь хүзүү болон булчинд илүү хүч хэрэглүүлэхэд хүргэж, шүд эвтэх үйлдлийг төрүүлдэг.

(5) Удамшлын нөлөө:
Гэр бүлийн түүхэд шүд эвтэх эмгэг илэрч байсан бол, удамшлын хүчин зүйлсийн улмаас өөрт ч илрэх магадлал өндөр байдаг.

Шүд эвтэх эмгэгийн шинж тэмдэг

4. Шүд эвтэх эмгэгийн шинж тэмдэг

  • Өглөө сэрэхэд:
    • Хүзүүнд, нүдний хүрээгээ хүрээгээ мэдрэх буюу тавьсан мэдрэмж.
    • Талам, булчинд золиос, өвчин мэдрэгдэх.
  • Шүдний өөрчлөлт:
    • Шүдний сэрэмж, тэгш бус байдлыг илэрхийлэх (шүдний эвдрэл, шүдний даралт үүсгэх).
    • Чигтээс шүд муудсан, эсвэл шүдэнд хатуу алдагдал үүссэн байдал.
  • Бусад:
    • Толгой өвчин, гажиг эсвэл нойрны чанар муудах.
    • Нойр дутмаг, шөнийн үеийн “дар” буюу шүд эвтэх дууг гэр бүл, хамтран амьдрагчид анзаарч болзошгүй.

5. Оношилгоо, Шалгалт

  • Шүдний эмнэлгийн үзлэг:
    Шүдний эмч таны шүд, хүзүүний булчин, болон үүссэн гэмтлийг шалгаж, шүд эвтэх шинж тэмдгийг оношилно.
  • Өглөөний мэдрэмжийн асуулга:
    Өглөө сэрэхэд хүзүүнд, толгой, шүд, эсвэл нүүрний булчинд өвчин, золиос мэдрэгддэг эсэхийг асууж, амьдралын хэв маягийг шалгадаг.
  • Нойрны судалгаа (PSG):
    Хэрэв шөнийн үед шүд эвтэх эмгэг ихтэй, эсвэл нойрны бусдад хамрагдсан бол нойрны судалгаагаар (поли сонмограф) нарийн шинжилгээ хийгддэг.

6. Эмчилгээ ба Менежмент

(1) Хувийн тохируулсан мэх хамгаалалтын төхөөрөмж (Маўс сплинт):
Эмч таны шүдний хэв маягийг үндэслэн өвөрмөц мэх хамгаалалтын төхөөрөмжийг бүтээдэг бөгөөд энэ нь шөнийн үед шүд хооронд шууд ээлжтэй нийлэгдэхээс сэргийлдэг. Зарим тохиолдолд өдрийн үед ч ижил төрлийн хамгаалалтын төхөөрөмжийг хэрэглэж болно.

(2) Стресс ба сэтгэлзүйн удирдлага:

  • Бясалгал, йога, амьсгалын дасгал: Сэтгэл зүйг тайван болгож, хүзүүний булчинд үргэлжилсэн дарамтыг намдахад тусална.
  • Когнитив-бихевиораль эмчилгээ (CBT): Стресс болон сэтгэлзүйн дарамтыг удирдах, сөрөг сэтгэгдлийг эерэгээр сольж, шүд эвтэх дадлыг багасгахад чиглэсэн сэтгэцийн сургалт.

(3) Амьдралын хэв маягийн өөрчлөлт:

  • Кофеин, архи, тамхи багасгах: Өдрийн төгсгөлд эдгээрийг багасгаж, шөнийн унтахыг сайжруулна.
  • Тогтмол унтах цагийг сахих: Өдөр бүр 7–8 цаг хангалттай унтаж, нойрны чанарыг сайжруулах.

(4) Шүдний хамрах асуудлыг шийдвэрлэх:
Хэрэв шүдний хамрахгүй байдал илэрч байвал эмч таны шүд, хүзүүний байрлал, хамрах ажиллагааг шинжилж, шаардлагатай бол ортоодонтын засвар, эсвэл шүдний зөвчлөлтийг зөвлөж болно.

(5) Ботокс эмчилгээ:
Хүндэрсэн, удаан хугацааны үед шүд эвтэх ихэнх үед, эмчийн зөвлөлд ботокс ууруулах замаар хүзүүний булчингийн хүчийг түр хугацаагаар намдаж, дарамтыг бууруулах боломжтой.

Өдөр тутмын зөвлөгөө ба урьдчилан сэргийлэх арга замууд

7. Өдөр тутмын зөвлөгөө ба урьдчилан сэргийлэх арга замууд

  • Хүзүүний байдал тогтмол шалгах:
    Өдөрт “Би одоо хүзүү минь чийдэж байна уу?” гэж анхаарч, шаардлагатай үед амандаа амарч, сулруулах дасгал хийх.
  • Бүтэн анхаарал татсан зүйлсээс зайлсхийх:
    Ажил эсвэл суралцах үед хүзүүг дурдах зуршлыг олгохоос зайлсхий.
  • Тайван амрах:
    Унтах өмнө 30 минутын турш амрах, бясалгал, дулаан шүршүүр эсвэл доторхи эмчилгээний уламжлалт монгол эм, жишээлбэл, өвөрмөц монгол цай зэрэгтэй нэгтгэж стресстэй тэмцэх.
  • Өөрийгөө урамшуулах:
    Нэг долоо хоног шүд эвтэх үйлдлийг багасгаснаар өөрийгөө урамшуулах, урам зориг өгдөг.

8. Дүгнэлт

Шүд эвтэх эмгэг (бруксизм) нь ганцхан “унтах үедийн дадал” төдийгүй, удаан хугацааны турш зогсолт, шүдний алдагдал, хүзүүний булчинд золиос болон толгой өвчин зэрэг олон эмгэгийг дагуулж болзошгүй чухал асуудал юм. Хэрэв өглөө сэрэхэд хүзүүнд болон шүдэнд өвчин мэдэрч байвал, эмчид хандаж шинжилгээ, эмчилгээ авах нь зүйтэй. Зөвхөн гэрийн арчилгаа, амьдралын хэв маягийн өөрчлөлт, сэтгэлзүйн дэмжлэгийг хамтад нь хэрэгжүүлснээр таны шүд, хүзүүнд болон сэтгэлд илүү амар тайван нөхцөл бүрдэнэ.

Монголын эмнэлгийн систем болон орчин үеийн эмчилгээний төвүүд нь шүдний эмгэгийг оновчтой шийдвэрлэх, мөн уламжлалт болон орчин үеийн арга замыг нэгтгэсэн эмчилгээг санал болгодог тул таны эрүүл мэндэд анхаарал тавих нь чухал юм.

Комментарии

Отправить комментарий