Хар өнгийн боолт: Шалтгаан, оношилгоо, эмчилгээ болон урьдчилан сэргийлэх арга замууд

 

Хар өнгийн боолт: Шалтгаан, оношилгоо, эмчилгээ болон урьдчилан сэргийлэх арга замууд

Хар өнгийн боолт

Мета гарчиг:
Хар өнгийн боолт: Шалтгаан, оношилгоо, эмчилгээний арга замууд ба эрүүл амьдралын зөвлөгөө

Мета тайлбар:
Энэ нийтлэлд хар өнгийн боолт (мелена) үүсэх шалтгаанууд, илрэх шинж тэмдэгүүд, оношилгоо, эмчилгээ ба урьдчилан сэргийлэх зөвлөгөөг дэлгэрэнгүй авч үзсэн ба Монголын эрүүл мэндийн орчны онцлог, дэлхийн нийтлэг статистикыг харгалзан зохион байгуулсан болно.

Хар өнгийн боолт гэж юу вэ

1. Хар өнгийн боолт гэж юу вэ?

Хар өнгийн боолт гэдэг нь өдөр тутмын боолт өнгөөс илүү ихээр, ихэвчлэн маш хар эсвэл маш гүн улаан өнгийг илэрхийлдэг байдал юм. Энэ үзэгдлийг англиар "мелена" (tar stool) гэж нэрлэдэг бөгөөд ихэнх тохиолдолд боолт нь эмх замын дээд хэсгийн буюу хэмдэлтэй холбоотойгоор үүсдэг. Хар боолт нь:

  • Хоол, эм, хүнсний дутагдал эсвэл хар өнгийн хүнс, жишээлбэл, хар амтат торт, шоколад, архи, сүү амтлагч зэрэг хэрэглээгээс түр хугацаагаар үүсэж болно.
  • Гэвч мөн дээд ходоод, дуоден дахь , хэмдэл, эсвэл хоол боловсруулах системийн ноцтой өвчний илрэл байж болно.
  • Энэ үзэгдэл гарч байвал, амьдралын хэв маяг, хэрэглэж буй эм болон хоолны дутагдлыг шалгаж, шаардлагатай үед эмнэлгийн зөвлөгөө авах нь зүйтэй.

Хар өнгийн боолт үүсэх шалтгаанууд

2. Хар өнгийн боолт үүсэх шалтгаанууд

Хар боолт үүсэх үндсэн шалтгаануудыг дараах гурван бүлэгт ангилаж болно:

(1) Хоол, хүнсний болон эмийн нөлөө

  • Хар өнгийн хүнс:
    Шоколад, хар амтат торт, үр дүүрэн сүү амтлагч, улбар шар, блүүберий, шар айраг зэрэг хүнс нь боолт өнгийг түр хугацаагаар гүн өнгөтэй болгодог.
    Монгол дахь зарим хэрэглэгчид ийм хүнсийг хэрэглэсний дараа өнгө өөрчлөгдөх явцын талаар анхаардаг.

  • Төмөр болон бусад нэмэлт эм:
    Өвчнийг эмчлэх, ялангуяа анемийн эмчилгээнд хэрэглэгддэг төмөр нэмэлтүүд нь боолт өнгийг гүн, хар өнгөтэй болгож болно.

  • Бисмутийн агуулгатай эм:
    Бисмутийн сүлбээр агуулсан эм (жишээлбэл, Peptobismol) нь боолт болон амны хээ, чихний тод өнгийг өөрчлөх боломжтой.

(2) Дээд ходоод болон хоол боловсруулах замын 

  • Хавдар эсвэл ходоодны гэдэсний хэмдэл:
    Хэлэлийн бактериаль халдвар (Helicobacter pylori), их хэмжээний архи хэрэглээ, эсвэл NSAIDs-ийн удаан хэрэглээ нь ходоод болон дуоден дахь  үүсгэж, цус болон ходоодны шороонтой холилдсон учраас боолт өнгийг илтгэдэг.

  • Хоол боловсруулах системийн ноцтой өвчин:
    Хоол боловсруулах зам дахь мэдрэмжийн дутагдалтай эмгэг, жишээлбэл, ходоод, эзэнхүү эсвэл дуоден дахь өвчин (өгөө, ходоодны хэмдэл, эсвэл ходоодны канцер) нь боолт өнгийн боолт үүсгэж болзошгүй.

  • Маллори-Вайс шинж тэмдэг:
    Хүчтэй зугтаа, гунахад хүргэж, хар өнгийн амттай, “кофены үлдэгдэл” шиг харагдах үүсгэж болно.

  • Эсэгийн зүрх, элэгний өвчин:
    Эсэгний томрол эсвэл элэгний цирроз зэрэг нь хоол боловсруулах зам дахь ийн эмгэгийг нэмэгдүүлэн, ийн эрсдлийг дэмждэг.

(3) Бусад хоол боловсруулах системийн асуудал

  • Хоол боловсруулах замын үрэвслийн өвчин:
    Кронын өвчин, зэрэг ноцтой үрэвслийн өвчин нь дээд хоол боловсруулах замыг хамруулснаар боолтын өнгийг гүн болгодог.

  • Цусны шингээх болон коагуляцийн асуудал:
    Цусны шингээх муутай нөхцөл (жишээлбэл, DIC) нь боолт өнгийн өөрчлөлтийг дэмжиж болзошгүй.

инж тэмдэг ба өөрөө анхаарах зүйлс

3. Шинж тэмдэг ба өөрөө анхаарах зүйлс

Хар өнгийн боолт гарч байхад дараах шинж тэмдэгүүдийг анхаараарай:

  • Эмгэгтэй цоорол, толгой өвчин, болон дотоод гэмтэл:
    Гэрлийн өвчин, мэдрэлийн золиос, эсвэл цусны дутагдал илэрч болзошгүй.
  • Гэрлийн, амны болон ходоодны шингэний өөрчлөлт:
    Гэрлийн өөрчлөлт, хамар, эсвэл хүчтэй гэрэлд хариу үйлдэл илэрч болно.
  • Гэнэт гарч буй гадаргуугийн өөрчлөлт:
    Гэнэт боолт өнгөтэй болж, удаан хугацаанд үргэлжилвэл дээд ходоодын эсвэл ноцтой хоол боловсруулах системийн өвчнийг дурсгана.

Хэрэв эдгээр шинж тэмдэгтэй бол, хоол боловсруулах замын эсвэл бусад ноцтой асуудлыг анхаарч, мэргэжлийн эмчид хандах шаардлагатай.

Оношилгооны арга хэмжээ

4. Оношилгооны арга хэмжээ

Хар өнгийн боолтын үүсэл, шалтгааныг тодруулахын тулд дараах шалгалтуудыг ашиглана:

  • Өвчтөний түүх, амьдралын хэв маягийг асууж шалгах :
    Хоол, эмийн хэрэглээ, амьдралын зуршил, алкогол, тамхи зэрэг оролцоог нарийн авч үзнэ.
  • Давсны эсрэг цусны шалгалт (FOBT):
    Боолт дотор бага хэмжээний цус орсон эсэхийг шалгана.
  • Хоол боловсруулах замын дээд хэсгийн дотоод үзлэг (Эндоскопи):
    Эсэргүүцэл үүсгэсэн өвчнийг шууд үзэж, шаардлагатай үед биопси хийдэг.
  • Цусны шинжилгээ:
    Анеми, элэгний үйл ажиллагааны үзүүлэлт, халдварт өвчний шинж тэмдэгүүдийг шалгана.
  • Нийгмийн болон дэлхий нийтлэг статистик:
    Монгол дахь эмнэлгийн төвүүд болон дэлхийн нийтлэг судалгааны үр дүнгүүдийг харгалзан, оношилгооны үр дүнгүүдийг хэрэглэнэ.

Эмчилгээ, засвар болон удирдлага

5. Эмчилгээ, засвар болон удирдлага

Эмчилгээний арга нь үүссэн шалтгаанаас хамаарч сонгогдоно:

(1) Үндсэн шалтгааны эмчилгээ

  • Хавдар, ходоодны гэдэсний өвчин:
    Хэрэв Helicobacter pylori халдвар, ходоодны гэдэсний гэдэсний хэмдэл, эсвэл дуоден дахь өөх гэмтэл үүссэн бол:

    • Антибиотик ба ходоодны хүчил багасгагч эм (PPI):
      Монгол дахь эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн зөвлөсөн эмчилгээгээр эмчлэх.

  • Эсэгний өвчин, элэгний эмгэг:
    Элэгний цирроз, эсэгний томрол зэрэгт зориулсан эмчилгээ, мэс засал, эсвэл эмийн эмчилгээний арга замыг хэрэгжүүлнэ.

  • Гэмтлийн шалтгааны эмчилгээ:
    Хоол боловсруулах замын үрэвслийн өвчин, автоиммун өвчин зэрэгт зориулсан эмчилгээний хослолыг хэрэглэнэ.

(2) Симптомыг тайлах, эмчилгээний тусламж

  • Хүнд эсвэл хүчтэй өвчин үед:
    Цусны шилжүүлэлт (трансфуз), шингэний эмчилгээгээр гадаргуугийн болон цусны тэнцвэрийг хадгалах.
  • Хоол боловсруулах замын гэдэсний эмгэгийг тайлах эм:
    Ходоодны хүчил багасгагч (PPI, H2 блокатор) эмчилгээгээр ийн хэсгийг эрчимжүүлэх.
  • Өвчин намдаах эм, зөөлөн анальгетик:
    Эмчийн зааварт нийцүүлэн, өвчин намдаах арга хэмжээг авч болно (NSAIDs-ийн хэрэглээг анхаарах).

6. Урьдчилан сэргийлэх зөвлөгөө ба амьдралын хэв маяг

Хар өнгийн боолтыг урьдчилан сэргийлэхийн тулд дараах зөвлөгөөг хэрэгжүүлээрэй:

  • Хооллолтыг сайжруулах:
    Хэт их архи, маш исэлтэй, халуун, эсвэл маш хүчилтэй хүнсийг багасгаж, тэнцвэртэй хооллолтыг эрхэмлэнэ.
  • Эмийн хэрэглээг анхаарах:
    Төмөр нэмэлт, бисмутийн агуулгатай эм, NSAIDs зэрэг нь боолтын өнгийг өөрчилдөг тул эмчийн зөвлөгөөний дагуу хэрэглээрэй.
  • Хамар болон уусны хэрэглээг анхаарах:
    Өдөр тутмын хэрэглээнд зориулсан эм, хүнсний бүтээгдэхүүнүүдийг зөв хэрэглэж, эмийн нөлөөллийг байнга хянаарай.
  • Эрүүл амьдралын хэв маяг:
    Тамхи, архины хэрэглээг багасгах, хангалттай унтах, стресс удирдах, тогтмол эмнэлгийн шалгалтыг хийх нь хоол боловсруулах замын эрүүл мэндийг дэмждэг.
  • Монголын эмнэлгийн төвүүд болон эрүүл мэндийн байгууллагуудын зөвлөгөөг дагах:
    Монгол дахь эмчилгээний систем болон судалгааны үр дүнгүүдийг дагаж, хэрэгцээтэй үед мэргэжлийн эмчид хандаарай.

7. Дүгнэлт

Хар өнгийн боолт нь түр хугацааны хугацаанд хүнсний хэрэглээ, эмийн нөлөө зэрэг энгийн шалтгаанаас үүсэж болох ч, дээд ходоод, дуоден дахь эсвэл хоол боловсруулах замын ноцтой өвчний илрэл байж болзошгүй. Хэрэв та хар боолт ажиглавал, энгийн хэрэглээ, эмийн хэрэглээг шалгаж, хамтдаа дотроос гарах бусад шинж тэмдэг (цэс, гэдэсний өвчин, дутуу мэдрэмж, анемийн шинж) байгаа эсэхийг анхаарч, шаардлагатай үед Монголын эмнэлгийн мэргэжилтэнтэй зөвлөгөө авах нь зүйтэй. Тогтмол эрүүл амьдралын хэв маяг, тэнцвэртэй хооллолт болон урьдчилан сэргийлэх арга замууд нь хоол боловсруулах замын эмгэгийг урьдчилан сэргийлэхэд тусална.


Комментарии

Отправить комментарий