Арьс хазгах эмгэг : Шинж тэмдэг, Шалтгаан, Оношилгоо ба Эмчилгээний Зөвлөгөө
Арьс хазгах эмгэг : Шинж тэмдэг, Шалтгаан, Оношилгоо ба Эмчилгээний Зөвлөгөө
Мета гарчиг:
Арьс хазгах эмгэг -ийн шинж тэмдэг, үүсэх шалтгаан, оношилгоо болон эмчилгээний аргуудыг дэлгэрэнгүй тайлбарласан бөгөөд мэргэжлийн зөвлөгөө авахыг зөвлөж байна.
Мета тайлбар:
Энэхүү нийтлэл нь арьс хазгах эмгэг буюу Dermatillomania-ийн сэтгэцийн хүчирхийлэлтэй холбоотой асуудлыг ойлгож, шинж тэмдэг, шалтгаан, оношилгоо, эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэх арга замуудыг нарийвчлан авч үзнэ. Энэхүү мэдээлэл нь ерөнхий танилцуулга бөгөөд оновчтой эмчилгээг мэргэжлийн эмчээс зөвлөхийг зөвлөж байна.
1. Арьс хазгах эмгэг гэж юу вэ?
"Арьс хазгах эмгэг" (эсвэл зарим тохиолдолд "Арьс шингэлгээ") гэдэг нь өөрийн арьсыг удаан хугацааны турш хэт их хатгаж, хуулж, амжилттай нь хагалах, шавхдах зэрэг үйлдлийг тасралтгүй давтан хийх сэтгэцийн хүчирхийлэлтэй холбоотой эмгэг юм.
- Энгийн тайлбар: Өөрийнхөө дурсамжгүй, мэдрэмж бус арьсны хэсгийг "үргэлж" хазгаж, хатгаж, өөх цогцолбор үүсгэж, дараа нь гэмтэл, цаслаг шороо болон хэлбэр алдагдсан шүдний шинж тэмдэг болон сэтгэл санааны дарамт үүсгэх нөхцөл юм.
- Зарим хүмүүс энэ үйлдлийг санамсаргүйгээр, бас заримдаа "олсон чихрийн тогтолцоог давж" мэддэг бөгөөд энэ нь зөвхөн аман зөвшөөрөгдөөгүй дадал биш, харин гүн сэтгэцийн асуудлын илрэл юм.
2. Яагаад арьс хазгадаг вэ? (Шалтгаанууд)
Арьс хазгах эмгэгийн нарийн үндсэн шалтгаанууд нь цогц сэтгэцийн болон биологийн хүчин зүйлсийн нийлбэр юм. Тухайлбал:
Удамшлын нөлөө:
Гэр бүлийн гишүүд дотроос ижил төрлийн сэтгэцийн эмгэг илрсэн бол, тухайн хүний энэ эмгэг үүсэх магадлал нэмэгддэг.Тархины бүтэц ба химийн тэнцвэр:
Сэтгэцийн хүчирхийлэл, ОКД-ийн хүрээнд ордог тул, тархины урд хүйтэн хэсэг (өндөр түвшний шийдвэр гаргалт) болон гүн доторх хэсгүүдэд үйлчилдэг нейротрансмиттерүүд, ялангуяа серотониний түвшин өөрчлөгдөх нь үүнд нөлөөлдөг.Стресс, санаа зовлон, гуниг:
Өндөр стресс, санаа зовлон, эсвэл гуниг зэрэг сэтгэцийн байдал нь арьс хазгах үйлдлийг түргэн сэтгэцийн дарамт, тайван амгалан сэтгэл олж авах хэрэгсэл болгон ашиглахад хүргэдэг.Бусад арьсны эмгэгүүд:
Жишээлбэл, ихэнхдээ өт, гаралтай үрэвсэл эсвэл экзем шиг асуудалтай хэсгүүд дээр дахин дахин анхаарал хандуулах нь үргэлжлэх үйл ажиллагааг бий болгож болно.
Энэ үйлдлийг зөвхөн “хүсэлгүй дадал” гэж ойлгох нь төвөгтэй бөгөөд гүн сэтгэцийн хүчирхийлэлтэй холбоотой эмгэгний нэг төрөл юм.
3. Арьс хазгах эмгэгийн гол шинж тэмдэгүүд
Давтагдалтай арьс хазгах үйлдэл:
Өөрийнхөө арьсны тодорхой хэсгүүдийг (жишээлбэл, үс, шороо, өт зэрэг) тогтмол хатгаж, шавхдаг. Заримдаа энэ үйлдэл нь санамсаргүй “автомат” байдлаар, заримдаа өөрөө мэдэж ч, эсвэл эсэргүүцэж ч хийхээр илэрдэг.Шал, гэмтэл, үрэвсэл үүсэх:
Давтагдсан хазгалт нь арьсандаа цус гарах, халдлага авах болон бяслаг үүсгэж, цогцолбор, шоронгийн хэлбэрийн дутагдал үүсгэж болзошгүй.Сэтгэцийн эмзэг байдал:
Гэмтсэн арьс, шоронгийн улмаас ихэнх хүмүүс урам хугарал, ичгүүр, эсвэл өөртөө ичгүүр мэдрэмж төрдөг бөгөөд энэ нь нийгмийн харилцаанд сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй.Хүчингүй байдал ба хүчирхийлэл:
“Энэ удаа зогсох болно” гэж өөрийгөө хичээсэн ч, удаан хугацааны турш үйлдэл тасралтгүй давтагдаж, эмгэг нь хүчтэй болж хувирдаг.
4. Оношилгоо, Шалгалт ба Үнэлгээ
Арьс хазгах эмгэгийг оношлоход дараах арга хэмжээ авдаг:
Эмчилгээний шинжилгээ:
Эхлээд арьсны өөр бус эмгэг (жишээлбэл, цагаан тал, арьсны бактериаль халдлага, экзем гэх мэт) байгаа эсэхийг шалгахын тулд эмнэлгийн болон цусны шалгалт хийх.Түүхийн үзлэг ба сэтгэцийн үнэлгээ:
Өөрийнхөө үйл ажиллагаа ямар нөхцөлд, хэр удаан, хэр давтамжтай хазгадаг, мөн ОКД эсвэл бусад сэтгэцийн эмгэг хамтарсан эсэхийг асууж шалгадаг.DSM-5 шалгуур:
“Арьс хазгах үйлдэл тасралтгүй давтагдсан”, “Зогсоохыг оролдсон ч амжилтгүй болсон” болон “Өдөр тутмын амьдралд сөрөг нөлөө үзүүлж байгаа” зэрэг шалгуурыг ханвал энэ эмгэгтэй оношлогдоно.
5. Эмчилгээ ба Менежмент
Арьс хазгах эмгэг нь зөвхөн арьсны дадал биш, харин гүн сэтгэцийн асуудал тул дараах эмчилгээний хослолыг хэрэглэх нь зүйтэй:
Эмийн эмчилгээ:
- Антидепрессант (SSRI гэх мэт): Серотониний тэнцвэрийг сайжруулж, хүчирхийлэл, санаа зовлон, гунигийг намдахад тусална.
- Антиконвульсант (жишээ нь): Давтагдах үйлдлийг багасгахад нөлөөлөх талаар судлагдсан байдаг.
- Нутрици, нэмэлт эм: Зарим тохиолдолд N-ацетилцистеин гэх мэт нэмэлт нь хүчирхийлэл зогсоох үйлдлийг дэмждэг.
Сэтгэцийн эмчилгээ:
- Задлах дадал солилцох эмчилгээ (Habit Reversal Therapy): Өөрийн хазгах үйлдлийг танин мэдэж, өөрөөр орлуулах дадлыг сургамжиж, шинэ хэв маягийг бий болгоно.
- Инкогнитив-бихевиораль эмчилгээ (CBT): Хэзээ, яагаад хазгадаг, ямар сэтгэл зүй, сэтгэгдэл үүсгэдгийг ойлгож, эерэг орлуулах арга замуудыг суралцдаг.
- Хүлээн зөвшөөрөх ба хүчин чармайлт (ACT): Сэтгэцийн сөрөг мэдрэмжийг дарамтлан бус, тэдгээрийг зөвшөөрч, эрүүл аргаар удирдах дадлыг хөгжүүлнэ.
- Багийн эмчилгээ ба дэмжлэг: Ижил асуудалтай хүмүүсийн хамт туршлага хуваалцах нь “миний л асуудал биш” гэдэг ойлголтыг төрүүлж, сэтгэл санааг дэмждэг.
Арьсны арчилгаа:
Илэрхий болсон гэмтлийг эмнэлгийн зөвлөгөө, шаардлагатай бол мэс засал, антибиотик хэрэглээгээр эмчилдэг.
6. Урьдчилан сэргийлэх ба Өдөр тутмын амьдралын хэв маяг
Стресс, санаа зовлоос ангижрах:
Амгалан байдлыг сэргээхийн тулд бясалгал, йога, тогтмол дасгал хөдөлгөөн, сонирхолтой үйл ажиллагааг хийхийг зөвлөж байна.Триггер нөхцлийг таних ба сэргийлэх:
Арьс хазгах үйлдэл эхэлдэг нөхцөлүүдийг (өөрөө ганцаардаад байх, огторгуй орчинд удаан хугацаа өнгөрөөх гэх мэт) тодорхойлж, тэдгээрээс ангижрах арга замыг боловсруулна.Гараар үйлдлийг багасгах орчин бүрдүүлэх:
Гарт бээлий өмсөх эсвэл өөр орлуулах зүйлсийг ашиглан арьс хазгах үйлдлийг багасгах боломжтой.Арьсны өмнөх асуудлыг эмчээр эмчилүүлэх:
Өмнө нь байгаа үр, экзем зэрэг асуудлыг мэргэжлийн эмчийн зөвлөгөөнд авч, эмчилгээг хийх нь хазгах сэтгэл зүйг намдааж болно.Гэр бүл, найз нөхдийн дэмжлэг:
Өөрийнгөө дэмжих, эмчилгээний талаарх зөвлөгөө, дэмжлэгийг хуваалцсанаар сэтгэл санааны түгшүүрийг бууруулж, амьдралын чанарыг дээшлүүлэхэд тусална.
7. Дүгнэлт
Арьс хазгах эмгэг (Dermatillomania) нь зүгээр л “иш үзэмжгүй дадал” гэж үзэж болохгүй бөгөөд гүн сэтгэцийн хүчирхийлэлтэй холбоотой эмгэг юм. Өөрийнгөө удаан хугацааны турш хатгаж, гэмтэл, шорон үүсгэж, сэтгэл санааны дарамт үүсгэх нь эмчилгээ, зөвлөгөө, өдөр тутмын арьсны арчилгаа, мөн сэтгэцийн эмчилгээг хослуулсан арга хэмжээ авснаар л шийдвэрлэх боломжтой. Өөрийн мэдрэмж, хүндрэлийг эвдэж, эмчилгээний зөвлөгөөг мэргэжлийн эмчээс авах нь эмгэгийг цаг хугацаанаас өмнө зогсоох гол түлхүүр болно.
Хэрэв та эсвэл таны ойрын хүн “арьс хазгаж, гэмтэл үүсгэж, өдөр тут амьдралдаа сөрөг нөлөө үзүүлж байгаа” гэдэг шинж тэмдэг илэрч байвал, шууд мэргэжлийн эмчид хандаж зөвлөгөө авахыг зөвлөж байна.
Комментарии
Отправить комментарий