Хил дамнасан хавдар ба өндгөвчийн хавдар

 

Хил дамнасан хавдар ба өндгөвчийн хавдар

1. Өндгөвчийн хавдар гэж юу вэ?

Өндгөвч нь эмэгтэй хүний гормон (эстроген, прогестерон) ялгаруулж, өндгөн эсийг гаргадаг эрхтэн бөгөөд хэвлийн доод хэсэгт байрладаг. Өндгөвчинд үүссэн хавдрыг өндгөвчийн хавдар гэж нэрлэдэг бөгөөд үүнийг дараах байдлаар ангилдаг:

✅ Сайн чанарын хавдар (Benign tumor): Тархах магадлал бага, аюулгүй хавдар.
✅ Хорт хавдар (Malignant tumor): Хурдан ургаж, бусад эрхтэнд тархах аюултай хавдар.
✅ Хил дамнасан хавдар (Borderline Ovarian Tumor, BOT): Сайн болон хорт хавдрын завсрын хэлбэр бөгөөд ихэнх тохиолдолд аажим ургаж, заримдаа хорт хавдар болж хувирах боломжтой.

2. Хил дамнасан хавдар гэж юу вэ?

Хил дамнасан өндгөвчийн хавдар (BOT) нь хавдрын эсүүд хэвийн бус боловч хорт хавдрын адил хурдан өсөхгүй, ихэвчлэн тодорхой хязгаарт ургадаг онцлогтой.

🔹 20-40 насны эмэгтэйчүүдэд илүү түгээмэл
🔹 Өндгөвчийн бүх хавдрын 10-15%-ийг бүрдүүлдэг
🔹 Эрт үед илрэх магадлал өндөр бөгөөд эмчилгээний үр дүн сайтай
🔹 Хэдийгээр удаан ургадаг ч хяналтгүй орхивол хорт хавдар болж хувирах эрсдэлтэй

3. Хил дамнасан хавдрын шалтгаан ба эрсдэлт хүчин зүйлс

Одоогоор энэ төрлийн хавдрын тодорхой шалтгаан тогтоогдоогүй боловч дараах хүчин зүйлс нөлөөлдөг гэж үздэг:

🧬 Генетик буюу удамшлын хүчин зүйлс – BRCA1/BRCA2 зэрэг өндгөвчийн хавдартай холбоотой генүүдийн мутаци.
💊 Гормоны өөрчлөлт – Бие махбод дахь гормоны тэнцвэр алдагдах нь хавдрын өсөлтөд нөлөөлж болзошгүй.
🚬 Амьдралын хэв маяг – Тамхи татах, хэт таргалалт, тогтмол бус сарын тэмдэг.
👩 Насны хүчин зүйл – Хорт хавдар ихэвчлэн 50-60 насанд илэрдэг бол хил дамнасан хавдар 20-40 насныханд илүү түгээмэл.

4. Өндгөвчийн хавдрын шинж тэмдэг

🔹 Эхний шатанд шинж тэмдэг илрэхгүй – Хавдар удаан өсдөг тул эхний үед ихэвчлэн шинж тэмдэггүй байх нь элбэг. Ихэнх тохиолдолд эмчийн үзлэг эсвэл эхо шинжилгээний үеэр санамсаргүй илэрдэг.

🔹 Хавдар томрох үед дараах шинж тэмдгүүд илэрч болно:
✅ Хэвлийгээр хөндүүрлэх, хүнд оргих, хэвлийн доод хэсэгт даралт мэдрэгдэх
✅ Сарын тэмдгийн өөрчлөлт – Хэт их эсвэл хэт бага цус алдалт
✅ Хэвлийгээр өвдөх эсвэл бага зэрэг хөндүүрлэх
✅ Гэнэт турах, хоолны дуршил буурах
✅ Гэдэс дүүрэх, өтгөн хатах, шээс ойр ойрхон хүрэх

5. Хэрхэн оношлох вэ?

🔎 Эхо шинжилгээ (УЗИ): Хавдрын байрлал, хэмжээ, бүтэц тодорхойлох.
🔎 CA-125 зэрэг цусны шинжилгээ: Өндгөвчийн хавдрын тэмдэглэгээг шалгах.
🔎 Компьютер томографи (CT), MRI: Хавдрын нарийвчилсан шинжилгээ.
🔎 Биопси буюу эдийн шинжилгээ: Хавдрын эсүүдийг нарийвчлан судлах.

6. Эмчилгээ ба менежмент

✅ Мэс засал: Ихэнх хил дамнасан хавдрын эмчилгээ нь мэс заслын аргаар хавдрыг авах явдал юм.
✅ Гормоны эмчилгээ: Зарим тохиолдолд хавдрын өсөлтийг хянах зорилгоор хэрэглэнэ.
✅ Хими эмчилгээ: Ихэнх хил дамнасан хавдарт шаардлагагүй боловч, дахилт эсвэл тархалт байвал хэрэглэнэ.
✅ Хяналт, дахилтын урьдчилан сэргийлэлт: Хагалгааны дараа тогтмол эмчийн үзлэг, эхо шинжилгээ хийлгэх нь чухал.

7. Урьдчилан сэргийлэх арга

🔹 Жил бүрийн эмэгтэйчүүдийн эмчийн үзлэгт хамрагдах
🔹 Жингийн хяналт, эрүүл хооллолт
🔹 Тамхи, согтууруулах ундаанаас зайлсхийх
🔹 Хэрэв гэр бүлийн хүн өндгөвчийн хавдартай байсан бол генетикийн шинжилгээ хийлгэх

8. Дүгнэлт

Хил дамнасан өндгөвчийн хавдар нь хорт хавдар биш боловч, урт хугацаанд хянах шаардлагатай өвчин юм. Эрт илрүүлж, тохирсон эмчилгээ хийвэл 95%-иас дээш амьдрах боломжтой гэсэн судалгаа бий.

✅ Эмчийн тогтмол үзлэг, зөв амьдралын хэв маяг нь эрүүл мэндийг хамгаалахад чухал үүрэгтэй!