Шимэгч хорхойн халдвар – Төрөл, шинж тэмдэг, халдвар дамжих зам, эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэх арга

 

Шимэгч хорхойн халдвар – Төрөл, шинж тэмдэг, халдвар дамжих зам, эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэх арга

1. Шимэгч хорхойн халдвар гэж юу вэ?

Шимэгч хорхой (Parasitic Infection) гэдэг нь хүний биед орж, тэжээл авч амьдардаг шимэгч амьтны улмаас үүсдэг өвчин юм. Энэ нь гэдэсний шимэгч хорхой, арьсан дээрх шимэгчид, цус, уушги, элэг, тархи зэрэг дотор эрхтэнд байрших шимэгчид гэсэн олон төрөлтэй.

Эдгээр шимэгчид гэдэсний хямрал (суулгалт, дотор муухайрах, гэдэс өвдөх), арьсны загатналт, цус багадалт, тархины болон уушгины хүндрэл зэрэг өвчин үүсгэж болзошгүй. Ихэнх тохиолдолд хүндрэхээс нь өмнө оношилж, тохирсон эмчилгээ хийвэл бүрэн эдгэрэх боломжтой байдаг.

---

2. Шимэгч хорхойн төрөл

🟢 Нэг эст шимэгч (Protozoa)

• Хамгийн жижиг хэмжээтэй, нэг эст шимэгчид бөгөөд гол төлөв бохирдсон ус, хоол хүнсээр дамжин халдварладаг.
• Төлөөлөл: Малари (Plasmodium), Лейшманиоз, Амёбиаз, Токсоплазмоз.

🟠 Биеэр нь олон эстэй шимэгч хорхой (Helminths)

• Гэдэс, элэг, уушги зэрэг дотор эрхтэнд байрлаж урт хугацааны халдвар үүсгэдэг.
• Төлөөлөл: Бохир гараар халдварладаг аскарид (өдрийн хорхой), туузан хорхой, элэгний шимэгч, бүдүүн гэдэсний шимэгч, анкилостома (шарх сорогч хорхой).

🔴 Гадна шимэгчид (Ectoparasites)

• Хүний арьс, үс, хумсанд байршин загатналт, үрэвсэл, цусанд нөлөөлөх өвчин үүсгэдэг.
• Төлөөлөл: Бөөс (Pediculosis), Хачиг, Шавьжны хазалт (нохойн бөөс, хачигны халдвар).

---

3. Шимэгчийн халдварын гол шинж тэмдгүүд

🟢 Хоол боловсруулах замын эмгэг

• Гэдэсний халдвар: Суулгах, гэдэс базлах, дотор муухайрах, бөөлжих.
• Цусны суулгалт: Амёбиаз, шингэн ихтэй өтгөн гарах, гэдэсний үрэвсэл дагалдах.

🟠 Ерөнхий биеийн сулрал

• Цус багадалт: Шимэгч хорхой хүний төмөр, шим тэжээлийг булаан авч, цус багадалт үүсгэнэ.
• Биеийн жин буурах: Өлсгөлөнгийн мэдрэмж нэмэгдэх ч, шим тэжээл хангалттай шингэдэггүй.

🔴 Арьсны өвчлөл

• Загатнах, тууралт: Хачиг, бөөс зэрэг гадна шимэгчид загатналт, үрэвсэл үүсгэнэ.
• Арьсан доорх гөлгөр хатуурсан товруу: Тодорхой шимэгч хорхойн авгалдай арьсны доогуур хөдөлдөг.

🟣 Мэдрэлийн болон уушгины хүндрэл

• Тархины шимэгч хорхойн халдвар: Гэнэт татах, толгой өвдөх, ухаан балартах шинж тэмдэг илэрч болно.
• Уушгины шимэгч: Ханиалгах, цуст цэр гарах, амьсгалахад хүндрэлтэй болох.

---

4. Халдвар дамжих замууд

✅ Бохирдсон ус, хоол хүнс

• Гол шалтгаан: Хөрсөнд бохирдсон хүнсний ногоо, дутуу болгосон мах, бохир ус уух.
• Ялангуяа: Дутуу болсон гахайн мах (туузан хорхой, Токсоплазмоз), түүхий загас (Элэгний шимэгч).

✅ Хачиг, шумуул, шавьжны дамжуулалт

• Малари (Шумуул), Лейшманиоз (Шавьж), Баруун Нилийн халдвар (Хачиг).

✅ Хүнээс хүнд халдварлах зам

• Бохир гараар дамжих: Бага насны хүүхдүүд, хумсаа мэрэх зуршилтай хүмүүс илүү өртөмтгий.
• Гэрийн тэжээвэр амьтад: Нохой, муурны өт, бүүрэг, бөөс.

---

5. Шимэгч хорхойн халдварын оношилгоо

📌 Өтгөнд шинжилгээ хийх (Ova & Parasites Test)

• Шимэгч хорхойн өндөг, өт илрүүлэх лабораторийн шинжилгээ.

📌 Цусны шинжилгээ

• Малари, Токсоплазмоз, Бусад шимэгч өвчнүүдийн эсрэг биет илрүүлэх.

📌 Дүрс оношилгоо (MRI, CT)

• Тархины шимэгч, уушги, элэгний халдвар илрүүлэх.

📌 Дархлааны тест

• Тодорхой шимэгч хорхойн эсрэг биет тодорхойлох.

---

6. Шимэгч хорхойн эмчилгээ

🟢 Эмчилгээний эмүүд

• Альбендазол, Мебендазол – Гэдэсний шимэгч хорхой устгах.
• Празиквантел – Туузан хорхой, элэгний шимэгчид.
• Метронидазол, Тинидазол – Амёбиаз, Жиардиазын эмчилгээ.
• Антибиотик, антипротозой эмүүд – Халдвар даамжирсан үед.

🔴 Симптоматик эмчилгээ

• Суулгалт, бөөлжилтийн үед шингэн сэлбэх (регидратацийн шингэн).
• Халуурах, булчингийн өвдөлт намдаах (Ибупрофен, Парацетамол).

---

7. Урьдчилан сэргийлэх зөвлөмжүүд

✅ Цэвэр ус хэрэглэх

• Буцалсан эсвэл цэвэршүүлсэн ус уух.

✅ Хоол хүнсний ариун цэвэр

• Мах, загасыг бүрэн болгох.
• Жимс, хүнсний ногоог сайтар угаах.

✅ Гараа тогтмол угаах

• Бие зассаны дараа, хоол идэхээс өмнө гараа сайтар угаах.

✅ Гадна орчинд анхаарах

• Шумуул, хачигт хазуулахгүй байх (Шумуулны тор, хамгаалах тос хэрэглэх).

✅ Тэжээвэр амьтдыг тогтмол шалгах

• Гэрийн тэжээмэл амьтдыг шимэгчийн эсрэг эмчилгээнд хамруулах.